Ένα άρθρο της Ελπίδας Λου Ανδρεάδη
Οι νέες μόδες (trends) στα social media ξεπηδούν με κάθε νέο βίντεο και reel. Ο ρυθμός που έρχονται και παρέρχονται είναι αστραπιαίος, ωστόσο σχεδόν όλες μοιράζονται την κοινή υπόσχεση για ομορφιά, λάμψη και επιτυχία – και πολλές φορές, το κοινό τίμημα στην σωματική και ψυχική υγεία. Σε αυτό το άρθρο θα μελετήσουμε κάποιες ανησυχητικές τάσεις στα social media που επηρεάζουν την αυτοεικόνα των εφήβων και τρόπους που μπορούμε να τους υποστηρίξουμε όσο πλοηγούνται στον ψηφιακό κόσμο.
UV Checking… για τους λάθος λόγους
Αφορμή στάθηκε το άρθρο στην ιστοσελίδα Parents αναφορικά με μια νέα ανησυχητική τάση στο Tik Tok που έχει γίνει απότομα δημοφιλής κυρίως ανάμεσα στα έφηβα κορίτσια. Ο λόγος για το «UV Checking», δηλαδή τον έλεγχο του δείκτη της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας.
Μπορεί να αναρωτηθείτε, τι κακό έχει η προστασία απέναντι στον ήλιο; Όμως στα UV checking reels, τα νεαρά κορίτσια που τσεκάρουν καθημερινά την υπεριώδη ακτινοβολία από κάποια εφαρμογή στο κινητό τους, δεν το κάνουν για να αποφύγουν τον έντονο ήλιο. Το αντίθετο, διαλέγουν την ώρα που η ακτινοβολία είναι στο «κόκκινο» και άρα απαγορευτική, για να βγουν έξω!
Ο λόγος που το κάνουν αυτό; Το πολυπόθητο μαύρισμα.
Όπως γράφει στο άρθρο, η ανησυχία είναι ιδιαίτερα έντονη καθώς οι αρνητικές επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας μας είναι γνωστές εδώ και χρόνια. Όχι μόνο το έντονο μαύρισμα καταστρέφει το δέρμα, κάνοντάς το να φαίνεται πρόωρα γερασμένο αλλά είναι και η βασική αιτία του μελανώματος, ενός ιδιαίτερα θανατηφόρου καρκίνου του δέρματος.
Ωστόσο, για πολλά κορίτσια που ακολουθούν το παράδειγμα του Tik Tok, το μαύρισμα είναι ο απόλυτος καλοκαιρινός στόχος αφού παραπέμπει σε διακοπές σε εξωτικά μέρη και υποτιθέμενα ενισχύει την λεπτότητα, όπως τονίζεται σε κάποια reels. Το εφηβικό κοινό δεν ενδιαφέρεται τόσο για τις ιατρικές αποδείξεις και σίγουρα δεν ανησυχεί για τις μελλοντικές ρυτίδες που φαντάζουν τόσο μακρινές.
Τα social media λειτουργούν ως οδηγός ζωής για το εφηβικό κοινό, διαμορφώνοντας αδρά όχι μόνο τα πρότυπα ομορφιάς αλλά και ένα ολόκληρο μωσαϊκό απόψεων ζωής. Δεδομένου ότι η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένη στον εφηβικό εγκέφαλο, αυτό καθιστά τα νεαρά άτομα πιο ευάλωτα σε trends που υπόσχονται άμεση ομορφιά έναντι μακροχρόνιας υγείας.
Ομορφιά vs. Υγεία
Λόγω της έντονης εξωτερικής έκθεσης του σώματος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι ανησυχητικές τάσεις που τονίζουν την εξωτερική εμφάνιση με έμφαση στην λεπτότητα και την ομορφιά αυξάνονται δραματικά και κατακλύζουν τις αρχικές οθόνες μας.
Πέρα από το UV checking, η προώθηση του λεπτού σώματος ως το απόλυτο συνώνυμο της ομορφιάς έχει επανέλθει ιδιαίτερα ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα υπάρχει μια «σκοτεινή» γωνία του Tik Tok που εκθειάζει τόσο πολύ την λεπτότητα, ώστε κριτικές έχουν φτάσει να κατηγορούν influencers πως υποστηρίζουν και προωθούν ανοιχτά την ανορεξία.
Με το hashtag #skinnytoc, διάφορες δημιουργοί περιεχομένου εξισώνουν το ακραία λεπτό σώμα με την αρετή του αυτοελέγχου και της πειθαρχίας πάνω στις σωματικές ανάγκες, αλλά και με τον σεβασμό απέναντι στον εαυτό και την αυτοφροντίδα. Για παράδειγμα, μια influencer διατείνεται εμφατικά πως «το να είσαι λεπτή είναι ακριβό, είναι ένα συνολάκι από μόνο του». Επομένως, η λεπτότητα όχι μόνο συνεπάγεται ομορφιά αλλά και αυταξία.
Ακόμα και ένα ενήλικο μυαλό με οξυμένη κριτική σκέψη εύκολα μπορεί να πέσει στην παγίδα να θυσιάσει την σωματική του ευεξία σε μία εξαντλητική δίαιτα, εφόσον αυτό σημαίνει αγάπη για τον εαυτό. Φανταστείτε επομένως πόσο επιρρεπές είναι σε αυτό το εφηβικό κοινό.
Ακολουθώντας το #skinnytoc εμφανίζεται και το Body Checking, η συνήθεια να ελέγχουμε το σώμα μας: το βάρος, το σχήμα και το μέγεθός του. Αυτό μπορεί να γίνεται σε οποιαδήποτε επιφάνεια με αντανάκλαση – καθρέπτες, βιτρίνες, selfies– ή χρησιμοποιώντας τα χέρια για να μετρήσουμε τη μέση μας ή να τσιμπήσουμε τους μηρούς μας.
Το body checking, αυτός ο διαρκής έλεγχος του σώματος για ψεγάδια, δεν είναι φυσικά μια αθώα συνήθεια. Σύμφωνα με ψυχολόγους και ειδικούς σε θέματα εφηβικής ανάπτυξης, αποτελεί μια εμμονική συμπεριφορά που μπορεί να λειτουργήσει ως προθάλαμος για τη δημιουργία ή επιδείνωση διατροφικών διαταραχών. Οι έφηβοι, μέσα σε έναν αδιάκοπο κύκλο σύγκρισης, παρακολούθησης και αυτο-αξιολόγησης εξισώνουν σταδιακά την αίσθηση της προσωπικής τους αξίας με την εξωτερική τους εμφάνιση.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Ως ενήλικοι, είναι φυσικό να νιώθουμε ανησυχία και σε πολλές περιπτώσεις, αμηχανία απέναντι σε αυτό το νέο ψηφιακό τοπίο που μοιάζει αχανές και ανεξέλεγκτο. Δεν μπορούμε να αποκόψουμε τα παιδιά από την τεχνολογία – ούτε είναι αυτός ο στόχος.
Ωστόσο αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρέχουμε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο καθοδήγησης, ώστε τα παιδιά να εξερευνούν με ασφάλεια και επίγνωση τον ψηφιακό κόσμο.
- Συμμετέχουμε σε ανοιχτούς και ειλικρινείς διαλόγους: Ρωτάμε τα παιδιά τι βλέπουν στο Tik Tok, ποιοι είναι οι αγαπημένοι τους δημιουργοί περιεχομένου, ποια τάση τους φαίνεται αστεία, ωραία ή ενδιαφέρουσα. Αποφεύγουμε τον διδακτισμό ή την αυτόματη κριτική – ο στόχος είναι να καταλάβουν πως είμαστε σύμμαχοι, όχι αντίπαλοι.
- Ενισχύουμε την κριτική τους σκέψη: Με ανοιχτές ερωτήσεις όπως «Γιατί πιστεύεις ότι κάποιος ανεβάζει τέτοια βίντεο; Τι κερδίζει από αυτό; Πώς σε κάνει να νιώθεις αυτό που βλέπεις;» βοηθάμε τα παιδιά να αναπτύξουν φίλτρα αντί να απορροφούν άκριτα τα πάντα.
- Εκπαιδεύουμε και παράλληλα…εκπαιδευόμαστε: Παραμένοντας σε επαφή με τα παιδιά, μαθαίνουμε τι τους φαίνεται ενδιαφέρον και πώς απορροφούν γνώσεις. Στην συνέχεια, μπορούμε δημιουργικά να τα εκπαιδεύσουμε σε υγιείς συμπεριφορές όπως η τακτική χρήση αντηλιακού, η άσκηση, οι καλές διατροφικές συνήθειες.
- Διαμορφώνουμε μαζί μια υγιή ρουτίνα ομορφιάς: Μια ιδιαίτερα διασκεδαστική ασχολία που μπορεί να περιλαμβάνει παράλληλα και εκπαίδευση όπως η αγορά κατάλληλου αντηλιακού, ισορροπημένη χρήση καλλυντικών, η ανάδειξη της φυσικής ομορφιάς και η αποδοχή των ατελειών.
- Αναζητούμε μαζί θετικά πρότυπα – Αλλάζουμε τον αλγόριθμο: Στις διάφορες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν influencers που προωθούν την αποδοχή του σώματος, τη διαφορετικότητα, τη σημασία της ψυχικής ισορροπίας και της πραγματικής αυτοφροντίδας. Το διαδίκτυο δεν έχει μόνο σκοτεινές γωνιές – υπάρχουν και σωστά παραδείγματα και αξίζει να τα φωτίσουμε μαζί με τα παιδιά.
- Γινόμαστε το παράδειγμα: Πώς μιλάμε εμείς για το σώμα μας; Πόσο κριτικά ή στοργικά αντιμετωπίζουμε την εικόνα μας; Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως τα παιδιά – ακόμη και οι έφηβοι που φαινομενικά αδιαφορούν – απορροφούν τα πάντα. Δεν χρειάζεται να υποκρινόμαστε πως όλα είναι τέλεια, όλες και όλοι έχουμε άσχημες μέρες. Το σημαντικό είναι να παραμένουμε ειλικρινείς με τα παιδιά ώστε να τους ενισχύσουμε την έννοια της αποδοχής.
Η αποδοχή ξεκινά από εμάς! Είναι στο χέρι μας να γίνουμε η προστασία των εφήβων απέναντι στον ψηφιακό καθρέφτη της τελειότητας.
